BiH: potreban zakonski okvir za CBAM mehanizam
Do pune primjene Mehanizma prekograničnog usklađivanja (cijene) karbona, CBAM mehanizam, i naplate takse na dio izvoznih proizvoda iz Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju, ostalo je godinu i po dana.
Izvoznici su trenutno u prelaznom periodu, kada šalju izvještaje o emisijama, ali i tu ima problema posebno kod malih i srednjih preduzeća.
Puna primjena CBAM-a od 1. januara 2026. godine odnosila bi se na 44% izvoza BiH u EU, koji uključuje aluminijum, čelik, gvožđe, đubrivo, električnu energiju, vodonik ii cement. Bez uspostavljene trgovine emisijama po EU ETS modelu do 2030. godine BiH bi izgubla oko 300 miliona KM koje bi završile u evropskim zemljama.
Program menadžer Delegacije EU u BiH Vesna Grković kaže da je BiH potreban zakonski okvir i uvođenje Nacionalnog plana za energiju i klimu te uvođenje ETS -a.
„Što se tiče BiH efekti CBAM-a će biti znatni, jer postoji ovisnost energetskog sektora o uglju, preko 60 odsto. EU4energy je radio neke procjene i utvrdio je da bi BIH od 2026. do 2030. godine trebala platiti 1,3 milijarde KM za CBAM, ako stanje ostane ovako i ako se ne uvedu neophodne mjere“, rekla je ona.
Kompanija Lukavac cement, koja se bavi proizvodnjom cementa vodeća je u zemlji po primjeni goriva sa nultim karbonskim potpisom u proizvodnji. Vlasnicima manjih privrednih subjekata sugerišu da svoje planove razvoja usmjere ka jednom cilju.
Malim i srednjim preduzećima (MSP) problem je nedostatak stručnjaka sposobnih da sastave izvještaje o emisijama, pa o investicijama u energetski efikasnije tehnologije ili obnovljive izvore gotovo i ne razmišljaju. S druge strane postoji i nerazumijevanje posljedica ukoliko se ne prilagode novim okolnostima.
Azrudin Husika, profesor Mašinskog fakulteta iz Sarajeva, kaže da, ikoliko Bosna i Hercegovina ipak u ovom prelaznom periodu do 2026. uvede sistem trgovanja emisijama sve ono što platimo od naknada za emisije u BiH biće priznato prilikom izvoza u zemlje EU.”
ETS model u Nacionalnom energetskom i klimatskom planu
Da bi ETS model trgovine emisijama bio uspostavljen, preduslov je usvajanje Nacionalnog energetskog klimatskog plana. Strateški skup mjera za dekarbonizaciju već je trebalo da bude usvojen do kraja prošle godine, ali je usaglašavan sa energetskom zajednicom.
Nacionalni energetski klimatski plan za BIH koji definiše ciljeve za dekarbonizaciju, prema najavama nadležnih, trebao bi biti spreman do kraja ove godine. On bi, između ostalog, trebao da sadrži i sistem naplate takse za emisiju ugljen dioksida (ETS), ali će problem biti sprovođenje tog akta u praksi.
Radna grupa za formiranje ETS-a je formirana i prvi joj je zadatak izrada mape puta. Na Zapadnom Balkanu ovaj model u primjeni je jedino u Crnoj Gori. U ovoj zemlji vjeruju da će uz pomoć ETS-a na vlastitim računima zadržati 350 miliona evra.
BHRT/Energologija
