Smrtonosno zagađenje vazduha iz termoelektrana na Zapadnom Balkanu povećano u 2022. godini
Smrtonosno zagađenje vazduha iz termoelektrana na Zapadnom Balkanu povećalo se u 2022. u odnosu na prethodnu godinu.
Emisije sva tri zagađivača, koji podliježu ograničenjima – sumpor-dioksida (SO2), prašine i nitrogen oksida (NOx) su porasle, a po prvi put je probijena ukupna granica regije za NOx. Ovo se navodi u petom izdanju Bankwatch izvještaja “Comply or Close”.
Pet godina otkako su pravila kontrole zagađenja stupila na snagu, u skladu sa obavezama iz Ugovora o Energetskoj zajednici, emisije SO 2 iz termoelektrana na ugalj, koje su dio Nacionalnih planova za smanjenje emisija (NERP) Bosne i Hercegovine (BiH), Kosova, Sjeverne Makedonije i Srbije još uvijek su 5,6 puta više od dopuštenih.
Emisije prašine gotovo dva puta veće u odnosu na 2021.
Emisije prašine su, takođe, porasle u odnosu na 2021. godinu, pa su tako 2022. godine bile oko1,8 puta veće od dozvoljene.
NO x je neznatno premašio zbir gornje granice, zbog nedostatka ulaganja u kontrolu zagađenja, povećanih emisija i strožih međugodišnjih ograničenja u Nacionalnim energetskim planovima (NERP).
Po prvi put otkako su pravila na snazi, termoelektrana iz Sjeverne Makedonije, Bitola B1+2 imala je najveću emisiju SO 2 i prašine u regionu, koje su se skoro udvostručile u odnosu na 2021. godinu.
Istovremeno, emisije SO 2 iz ove termoelektrane dostigle su 111 408 tona – 17 puta više od dozvoljenih, što je više od ukupne regionalne granicu za SO 2 . Razlozi ovog drastičnog povećanja nisu jasni, ali je razlog, možda, upotreba drugačije vrste uglja, navodi se u Izvejštaju.
Ne pomaže ni oprema za odsumporavanje
Dugogodišnji prekršioci TE Ugljevik u Republici Srpskoj (BiH) i TE Kostolac B u Srbiji, nastavili su da masovno krše granice SO 2, uprkos tome što imaju opremu za odsumporavanje. Još uvijek je nejasno da li su razlog tehnički problemi ili pokušaji operatera da uštede novac i povećaju proizvodnju, navodi se u Izvještaju.
- Emisije prašine iz TE Gacko u Republici Srpskoj (BiH) ostale su alarmantno visoke u 2022. godini – 12 puta više od dozvoljenih. Operater postrojenja je takođe nedavno najavio planove za spaljivanje goriva od otpada, u postrojenju.
Sve zemlje trebaju da do kraja podnesu Nacionalne energetske i klimatske planove (NERP), u kojim će navesti planove za smanjenje emisije gasova staklene bašte do 2030. godine, ali i planove za zatvaranje termoelektrana.
Osim kršenja nacionalnih energetskih planova (NERP), tri zemlje zapadnog Balkana, u kojima termoelktrane podliježu derogaciji „opt-out“, koja ograničava njihovo radno vrijeme sada krše ovu odredbu. TE Pljevlja u Crnoj Gori radi na nelegalno od kraja 2020. godine, kada je premašila dodijeljenih 20.000 sati – dozvoljenih nakon 1. januara 2018. godine.
Njoj su se 2022. godine “pridružile” TE Tuzla 4 i TE Kakanj 5 iz Federacije BiH, kao i TE Morava u Srbiji, koje su, takođe, radile preko svojih ograničenja od 20 000 sati. Sve teremoelektrane nasavile su sa radom.
Trenutno su u toku dva kontradiktorna trenda: zastarjele termoelektrane u regiji su sve nepouzdanije, ali je energetska kriza još više odvratila vlade i elektroprivrede od održive energetske tranzicije. Sve zemlje treba da pokažu u svojim NERP-ovima da imaju plan, ali u većini slučajeva do sada čak ni nacrt nije bio javno dostupan.
Ioana Ciuta, energetski koordinator u Bankwatch
Sekretarijat Energetske zajednice pokrenuo je niz slučajeva za rešavanje sporova protiv ovih država. Prošle nedelje podnesena je nova žalbu od strane Regulatornog instituta za obnovljive izvore i životnu sredinu (RERI) iz Srbije i Bankwatch u vezi sa nelegalnim radom TE Morava.
Nivoi zagađenja na Zapadnom Balkanu su krajnje neprihvatljivi. Vlade se konačno moraju uhvatiti u koštac sa situacijom i prestati dopuštati energetskim preduzećima da sami donose pravila. Potreba za smanjenjem zagađenja i povećanjem energetske efikasnosti i održivih oblika obnovljive energije veća je nego ikad.
Davor Pehčevski, aktivista za zagađivanje u Bankwatch
