Zagađenje sumpor-dioksidom iz termoelektrana na Balkanu šest puta veće od propisanog
Zagađenje sumpor-dioksidom (SO2) iz zastarjelih termoelektrana na ugalj na Balkanu, u 2024. godini, šest puta je premašilo zakonske granice.
Ovo se navodi u sedmom izvještaja organizacije Bankwatch “Pridržavaj se ili zatvori (Comply or Close)”. Zagađenje prašinom i azot oksidima (NOx) iz termoelektrana na ugalj takođe je nastavilo da prelazi zakonske granice.
Sedam godina otkako su pravila o kontroli zagađenja stupila na snagu prema Ugovoru o energetskoj zajednici, emisije sumpor-dioksida u 2024. godini iz termoelektrana na ugalj uključenih u Nacionalne planove za smanjenje emisija (NERP) Bosne i Hercegovine, Kosova, Sjeverne Makedonije i Srbije i dalje su zajedno bile šest puta veće od dozvoljenog.
Po prvi put, termoelektrane na ugalj u Bosni i Hercegovini koje su uključene u NERP bile su najveći emiteri SO2 , sa 212.840 tona – što je povećanje u odnosu na prethodnu godinu i 11,3 puta više od dozvoljenog. Srbija je slijedila sa 205.925 tona, ili 4,6 puta više od dozvoljenog.
Emisije SO2 na nivou regije su se samo neznatno smanjile od 2018. godine. Ograničenja emisija su bila stroža u 2024. godini nego u prethodnim godinama, što je dovelo do još većeg jaza u usklađenosti.
Po peti put od 2018. godine, najveći pojedinačni zagađivač SO2 u 2024. godini bila je TE Ugljevik u Bosni i Hercegovini, sa 112.943 tone – čak više nego prethodne godine. Njegov operater, podružnica Elektroprivrede Republike Srpske , potrošio je najmanje 85 miliona evra, finansiranih kreditom Japanske agencije za međunarodnu saradnju , na jedinicu za odsumporavanje, ali je priznao da ne radi, dijelom i zato što predstavlja „ekonomski teret“.
Čak šest blokova u regiji premašilo je svoje pojedinačne gornje granice emisije sumpor-dioksida za više od deset puta – Ugljevik, Gacko, Tuzla 6 i Kakanj 7 u Bosni i Hercegovini; Kostolac A2 u Srbiji; i Bitolj B 1 i 2 u Sjevernoj Makedoniji.
Zagađenje prašinom dva puta veće od dozvoljenog – TE Gacko najveći zagađivač
Zagađenje prašinom iz NERP termoelektrana na ugalj u regiji bilo je gotovo dvostruko veće od dozvoljenog u 2024. godini (1,9 puta više od ograničenja). Emisije su neznatno pale u odnosu na 2023. godinu, ali su ostale slične nivoima iz 2018. godine.
Najveći emiter prašine bila je TE Gacko u Bosni i Hercegovini. Emitovao je 3.339 tona – 13,7 puta više od dozvoljenog. Nakon protesta lokalnog stanovništva, poboljšanja su najavljena u jesen 2023. godine, međutim, zagađenje postrojenja u 2024. godini bilo je još veće nego prethodne godine.
Zagađenje azotnim oksidima takođe je ukupno bilo 1,4 puta veće od dozvoljenog u NERP-ovima zemalja u 2024. godini, u poređenju sa 1,3 puta većim u 2023. godini. Bosna i Hercegovina, Kosovo i Srbija nastavili su kršiti svoja ograničenja NOx , pri čemu je Nikola Tesla B u Srbiji emitirala najviše – 12.418 tona.
Pored kršenja NERP-a, krajem 2023. godine istekao je rok za zatvaranje najmanjih i najstarijih elektrana u okviru derogacije ograničenog životnog vijeka „izuzeća“.
Sve tri zemlje Zapadnog Balkana s termoelektranama na ugalj koje podliježu ovom pravilu – Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Srbija – i dalje ga krše, jer nijedna elektrana nije zatvorena.
Crnogorska termoelektrana Pljevlja radi ilegalno od kraja 2020. godine, a 2022. godine pridružile su joj se termoelektrane Tuzla 4 i Kakanj 5 u Bosni i Hercegovini i Morava u Srbiji. Termoelektrana Kolubara A, takođe u Srbiji, također nije prestala s radom krajem 2023. godine.
Sekretarijat Energetske zajednice pokrenuo je nekoliko postupaka za utvrđivanje kršenja propisa protiv tih zemalja, ali nijedna vlada nije izrekla kazne dotičnim termoelektranama na ugalj. Takođe, nemaju jasne, ažurirane i realistične planove za usklađenost i/ili zatvaranje.
