Šta donosi Plan rasta za Zapadni Balkan, koji je usvojila Evropska komisija
Novi Plan rasta za Zapadni Balkan Evropske unije podrazumijeva 6 milijardi evra u periodu od 2024-27. godina. Od ovog iznosa 2 milijarde evra su bespovratna sredstva (grantovi) i 4 milijarde evra povoljni krediti.
Najmanje 3 milijarde evra (2 milijarde evra u grantovima i 1 milijarda evra u povoljnim kreditima), ići će u investicije preko Investicionog okvira za Zapadni Balkan (VBIF). Investicioni okvir za Zapadni Balkan je zajednička inicijativa Evropske komisije i partnerskih međunarodnih finansijskih institucija (EIB-Evropske investicione banke, EBRD-Evropske banke za obnovu i razvoj, CEB-Razvojne banke Savjeta Evrope, KfW -Njemačke razvojne banke, AFD-Francuske razvojne agencije i Svjetske banke-WB).
Preostalih 3 milijarde evra povoljnih kredita koristiće vlade zemalja Zapadnog Balkana, pod uslovom da ispune zadate reforme.
Predviđeno je da se isplate vrše dva puta godišnje, na osnovu podnijetih zahteva od strane partnera sa Zapadnog Balkana i nakon verifikacije od strane Komisija da su postignuti uslovi plaćanja, kao što su makroekonomska stabilnost, upravljanje javnim finansijama, transparentnost i kontrola budžeta.
U slučaju da uslovi plaćanja nisu ispunjeni, Komisija će obustaviti ili odbiti odgovarajući iznos od plaćanja. Zemlje Zapadnog Balkana imaće jednu do dvije godine da ispune uslove, u suprotnom će se iznos preraspodijeliti među drugim zemljama u narednim godinama.
Evropska komisija usvojila je danas novi Plan rasta za zapadni Balkan kako bi se određene prednosti članstva u regiji ostvarile prije pristupanja, podstakao ekonomski rast i ubrzala potrebna socioekonomsko približavanje.
To bi partnerima trebalo omogućiti da pojačaju reforme i ulaganja i time znatno ubrzaju proces proširenja i rast ekonimija.
Novi Instrument za reformu i rast u vrijednosti od 6 milijardi evra za Zapadni Balkan predložen za razdoblje 2024 – 2027. namijenjen za postizanje tog cilja. Plaćanja će se izvršavati tek nakon provođenja dogovorenih reformi.
Novi plan rasta za Zapadni Balkan zasniva se na četiri stuba, čiji je cilj:
- jačati ekonomsku integraciju sa jedinstvenim tržištem Evropske unije, pod uslovom da se Zapadni Balkan uskladi s pravilima jedinstvenog tržišta i da se relevantni sektori i područja istovremeno otvore svim susjedima, u skladu sa zajedničkim regionalnim tržištem. Predloženo je sedam prioritetnih mjera:
1. slobodno kretanje robe;
2. slobodno kretanje usluga i radnika;
3. pristup jedinstvenom području plaćanja u evrima (SEPA);
4. olakšavanje putnog prevoza;
5. integracija i dekarbonizacija energetskih tržišta;
6. jedinstveno digitalno tržište;
7.integracija u industrijske lance snabdjevanja
- jačati ekonomsku integraciju na zapadnom Balkanu djelovanjem zajedničkog regionalnog tržišta, naosnovu pravila i standarda EU-a, čime bi se mogao ostvariti rasta ekonomija od 10%
- ubrzati osnovne reforme, između ostalog u pogledu poglavlja o temeljnim pitanjima, podržati napredak Zapadnog Balkana prema članstvu u EU-u, poboljšati održivi ekonomskii rast, između ostalog time što će se privlačiti strana ulaganja i jačati regionalna stabilnost;
- povećati finansijsku pomoć za podršku reformama korištenjem Instrumenta za reforme i rast za zapadni Balkan za razdoblje 2024. – 2027., prijedloga novog instrumenta u vrijednosti od 6 milijardi evra, koji se sastoji od 2 milijarde evra bespovratnih sredstava i 4 milijarde evra u povoljnim kreditima, pri čemu je plaćanje uslovljeno time da partneri sa Zapadnog Balkana provedu određene socioekonomske i temeljne reforme.
U okviru plana rasta svaki partner sa Zapadnog Balkana biće pozvan da pripremi program reformi na osnovu postojećih preporuka, među ostalim onih iz godišnjeg paketa mjera za proširenje i programa ekonomskih reformi zemalja. Komisija će provesti savjetovanja o tim programima reformi te ih ocijeniti i donijeti.
Današnjim donošenjem novog plana rasta za Zapadni Balkan vrijednog 6 milijardi evra približavamo ekonomije zapadnog Balkana Evropskoj uniji. Potencijal tog plana rasta je izvanredan. On bi mogao udvostručiti vrijednost ekonomije zapadnog Balkana u sljedećih 10 godina. Kombinacija reformi i ulaganja omogućiće zapadnom Balkanu da uskoro koristi prednosti ključnih područja našeg jedinstvenog tržišta, od slobodnog kretanja robe, usluga i radnika, preko jedinstvenog područja plaćanja u eurima, do saobraćaja, energetike i jedinstvenog digitalnog tržišta.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen
