Švedska finalizira rezultate o izvorima zagađenja vazduha u BiH
Na osnovu dvogodišnje studije o raspodjeli izvora zagađenja vazduha u BiH, koja je provedena u šest gradova u BiH, Švedska agencija za zaštitu okoline (Swedish EPA) kompletirala je ukupnu analizu, a finalni izvještaj o rezultatima biće uskoro poznat javnosti.
Studija je ispitala koje zagađujuće čestice su prisutne u vazduhu, odakle dolaze i kako se šire. Analiza je urađena u okviru IMPAQ projekta, koji se bavi različitim aspektima upravljanja kvalitetom vazduha u Bosni i Hercegovini, a njeni rezultati biće predstavljeni na završnom događaju projekta, koji će se tokom novembra održati u Sarajevu. Ovo je prvi put da se u Bosni i Hercegovini provela studija o raspodjeli izvora zagađenja vazduha koja se istovremeno temelji i na detaljnim mjerenjima, ali i na modeliranju disperzije.
Fokus na šest gradova u BiH
Svrha studije o raspodjeli izvora je da se identifikuju izvori zagađenja vazduha, a provedena je korištenjem rezultata mjerenja kvaliteta vazduha i podataka inventara emisija. Različiti izvori informacija zatim su analizirani korištenjem različitih pristupa modeliranja. Ova sveobuhvatna forma analize omogućila je da se projektom potvrde i pravilno rasporede rezultati raspodjele izvora. Podaci inventara emisija također su korišteni za modeliranje tipičnog kretanja zagađivača unutar definisanih geografskih područja oko Banja Luke i Sarajeva u različito doba godine.
U decembru 2021. godine, kao dio IMPAQ projekta, objavljeni su rezultati raspodjele izvora koji su bili fokusirani na izvore emisija sitnih čestica (PM2.5) u šest gradova Bosne i Hercegovine: Sarajevo, Tuzla, Zenica, Banja Luka, Bijeljina i Brod.
Uzroci zagađenja – sagorjevanje drveta i peleta, motorna vozila, aerosoli …
Oni su ukazali da se oko 25% zagađenja sitnim česticama PM2.5 emituje izgaranjem drva i peleta, koji se koriste za grijanje. Nadalje, rezultati su pokazali da 20% PM2.5 čestica nastaje sagorijevanjem fosilnih goriva, uključujući motorna vozila i sagorijevanje uglja. Udio pozadinskih ili aerosola koji se prenose s velikih udaljenosti predstavlja više od 25%. Rezultati su dodatno analizirani koristeći lokalne meteorološke podatke, što je u određenim slučajevima pomoglo razumijevanju odakle i kada različiti izvori zagađenja potiču.
Iste vrste mjerenja obavljene su tokom zime 2021-2022. godine u Sarajevu i Banjaluci i podvrgnute preciznijem obliku hemijske analize. Za Sarajevo, drugi krug mjerenja i modeliranja receptora ponudio je rezultate slične onima iz prve studije, ali je identifikovano više niova sagorijevanja fosilnih goriva nego u prethodnoj kampanji mjerenja. U drugom krugu identifikovane su razlike u sagorijevanju fosilnog goriva od sagorijevanja uglja (14 %) i od motornih vozila (30%).
Za Banju Luku, u drugom krugu detektovan je doprinos sagorijevanja fosilnih goriva iz motornih vozila (9%).
Zima donosi veće zagađenje u gradovima
Raspodjela izvora zasnovana na inventaru emisija i modeliranju disperzije sugerira da je sektor saobraćaja primarni izvor zagađenja kada je NO2 (nitrogen dioksid) u pitanju, dok je individualno grijanje stanova dominantan izvor zagađenja za PM, kako u Sarajevu tako i u Banjaluci. Za zagađenje sa SO₂ (sumpor dioksid), grijanje domaćinstava je primarni izvor, no veliki dio modeliranih koncentracija, takođe, potiče iz drugih sektora, uglavnom industrijskih, smještenih van grada. Ova analiza potvrđuje rezultate raspodjele nakon kampanje mjerenja za PM čestice, međutim pruža nijansiranije informacije o razinama SO2 i NO2. Dodatno pokazuje i kako rani zimski vremenski uslovii dovode do većih koncentracija zagađujućih materija u gradovima.
„Iako su rezultati studije poprilično očekivani, oni nam omogućavaju da kvantifikujemo doprinose iz različitih izvora, što će pomoći kreatorima politike da donesu odluke na osnovu boljih informacija“, izjavio je Olivier Tase iz Švedskog hidro-meteorološkog instituta (SMHI). Konačni cilj ove studje, odnosno finalnog izvještaja je da pruži naučnu osnovu za kreiranje politike usmjerene na smanjenje emisija zagađenja i poboljšanje kvaliteta vazduha u Bosni i Hercegovini.
