Zaključci Samita energetike u Trebinju – naglasak na dekarbonizaciji
Evropa je čvrsto opredijeljena da nastavi proces dekarbonizacije prelaskom sa fosilnih na obnovljive i ekološki čistije energente i zemlje regije moraju da se uklapaju u taj proces, navodi se u zaključcima Samita energetike u Trebinju.
Sve zemlje zapadnog Balkana, a prva BiH kao značajan izvoznik struje, moraju u najkraćem roku uvesti oporezivanje emisija ugljen-dioksida, da bi se izbjegao mehanizam za prilagođavanje emisije na granicama /CBAM/ od 1. januara 2026. godine i da se uspostavi sistemski fond za finansiranje energetske tranzicije, ističe se u zaključcima.
Rast cijena emisija prema trenutno važećem nivou u EU mora biti postepena, da se izbjegne šok za stanovništvo i ekonomiju, ali dalje odgađanje uvođenja cijena na ugljen-dioksid bilo bi preskupo na duži rok i ugrozilo bi energetsku kao i ekonomsku stabilnost, jedan je od zakljjučaka SET-a.
Razvoj kratkoročnih tržišta /dan-unaprijed, unutar-dnevnog i balansnog/ i njihova hitna integracija “market kapling” sa evropskim tržištem presudna je za obezbjeđivanje novog investicionog ciklusa u obnovljive izvore koji su neophodni za ispunjenje klimatskih ciljeva i obezbjeđivanje energetske sigurnosti regiona, ističe se u saopštenju.
Neophodno je i da se cjenovni signal sa veleprodajnog tržišta prenese na maloprodajno i time obezbijedi kupcima podsticaj da se aktivno uključe u energetsku tranziciju.
Važan preduslov za dalji razvoj elektroenergetskog sektora je podizanje raspoloživosti postojećih prekograničnih prenosnih kapaciteta i omogućavanje obnovljivim izvorima da pristupe prenosnom i distributivnom sistemu, kao i efikasna i finansijski stabilna elektroprivredna preduzeća.
“Imajući u vidu potencijal koji regija posjeduje po pitanju prihvata obnovljivih izvora energije, potrebna su žurna i značajna ulaganja u energetsku infrastrukturu, uz odvažnije promjene politike za promovisanje razvoja obnovljive energije, jer samo uz ispravne politike i ulaganja, regija može napraviti značajnu tranziciju prema održivoj i niskougljičnoj energetskoj budućnosti”, navodi se u zaključcima.
Integracija korisnika distributivnog sistema na tržište električne energije i uspostavljanje tržišta usluga fleksibilnosti bi trebalo da obezbijedi nove perspektive za sve tržišne učesnike.
Obnovljivi izvori električne energije, skladišta, agregatori, a naročito krajnji kupci sa novom, aktivnom ulogom dobili bi mogućnost uvećanja profita i smanjenje troškova kupovine električne energije.
Sa druge strane operatori sistema dobili bi nove resurse za efikasno upravljanje elktroenergetskim sistemom. Na ovaj način bi trebalo da budemo korak bliže ostvarenju krajnjeg cilja – funkcionisanju tržišta električne energije po principu opšte dobrobiti.
“Tranzicija energetskog sektora je dug i neminovan proces, i on će ugroziti rad većine termoelektrana. To znači da ih moramo jače i sveobuhvatnije održavati i revitalizovati kako bi što duže bila u funkciji. Takođe, moramo učiniti sve da bi njihova pogonska pouzdanost bila na što većem nivou”, ističe se u zaključcima SET-a.
Zemlje regije imaju slične probleme kada je u pitanju snabdijevanje prirodnim gasom, naftom i naftnim derivatima, te ugljem, ali ne može se reći da imaju jedinstvenu strategiju.
Administrativno određivanje maloprodajnih cijena naftnih derivata na duži period ne doprinosi stabilizaciji tržišta i imaće negativne posljedice na snabdjevenost. Obavezne rezerve nafte i naftnih derivata u skladu sa direktivama Energetske zajednice mogu doprineti stabilizaciji tržišta ali na ograničen rok.
U Trebinju je danas završen četvrti Samit energetske budućnosti “SET Trebinje 2023”, koji su pod sloganom “Energetska stabilnost zapadnog Balkana” organizovali “Elektroprivreda Republike Srpske”, grad Trebinje i preduzeće “SET Trebinje”. Samit je počeo 22. marta.
Samit je održan pod pokroviteljstvom Vlade Republike Srpske i Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa u Savjetu ministara.
